czwartek, 18 kwietnia 2013

Święconka, czyli co włożyć do wielkanocnego koszyczka!

Obrzęd poświęcenia pokarmów zwany powszechnie święconką lub święconym rozpowszechnił się na dobre w VIII wieku, w Polsce zaś zwyczaj ten przyjął się w XIV stuleciu. Na początku święcono tylko pieczonego baranka, a więc chlebową figurkę o postaci baranka. Potem dodawano kolejno ser, masło, ryby, olej, pokarmy mięsne, ciasto i wino. Na końcu święcony kosz został uzupełniony jajkiem i pozostałymi pokarmami, które obecnie weszły do kanonu święconki.

Zgodnie z tradycją pokarmy święcimy w wiklinowym koszyczku, który dawniej wyściełano sianem lub świeżym mchem. Koszyczek ozdabiamy bukszpanem, gałązkami borówki, baziami lub wiosennymi kwiatami i przykrywamy białą serwetką. Tak przystrojony koszyczek ze święconką, zajmuje szczególne miejsce na wielkanocnym stole. 

Współczesna zawartość koszyczka ze święconką różni się w zależności od rejonu Polski, w jego skład wchodzi zwykle chleb, jajka, wędlina, baranek, sól i pieprz, chrzan, ser, słodycze. Każdy z poduktów wkładanych do wielkanocnego koszyczka ma swoje znaczenie symboliczne.

Chleb dla chrześcijan zawsze był symbolem nad symbolami - przedstawia bowiem Ciało Chrystusa. W wielu kulturach natomiast był i jest podstawowym pokarmem niezbędnym do życia dlatego też jest symbolem codziennych potrzeb człowieka: godnego życia, sytości, gościnności. Do koszyczka najlepiej włożyć chleb własnego domowego wypieku z mąki różnych zbóż, obecnie można kupić w piekarni specjalny chlebek wielkanocny.

Jajko jest symbolem płodności, odradzającego się życia, w chrześcijaństwie dodatkowo symbolizuje nadzieję wynikającą z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa. W kulturze ludowej jajko pełniło rolę talizmanu zabezpieczającego przed złem, symbolu zdrowia i nowego życia. Podzielenie się jajkiem w czasie składania sobie życzeń ma umacniać więzi rodzinne i sąsiedzkie.

Wędlina jest symbolem dostatku i zamożności rodziny, święci się przede wszystkim wyroby wieprzowe od od XIX wieku najbardziej popularna jest słynna polska, biała kiełbasa.

Baranek jest symbolem Jezusa Zmartwychwstałego, ale także pokory i łagodności. Przypomina także o dramatycznym wydarzeniu ze Starego Testamentu, kiedy to anioł śmierci przeszedł przez ziemię egipską, uśmiercając pierworodnych synów. Ominął tylko te żydowskie domy, których odrzwia naznaczone były krwią baranka, zabitego z Bożego nakazu. Obecnie stawiane na stole baranki wielkanocne są zrobione najczęściej z masy cukrowej. Dawniej były pieczone z ciasta (w żeliwnych foremkach) bądź wyciskane z masła (z drewnianej formy). 

Sól to minerał życiodajny, dawniej posiadający moc odstraszania wszelkiego zła. W Biblii sól jest symbolem więzi między Bogiem a jego ludem, stanowi samo sedno istnienia i prawdy; jest oznaką oczyszczenia.
Zmielony czarny pieprz symbolizuje gorzkie zioła, które Żydzi dodawali do pikantnego sosu w kolorze cegły, zwanego charoset. Maczali w nim kawałki paschalnego baranka na pamiątkę ciężkiej niewolniczej pracy przy produkcji cegły w Egipcie

Chrzan zawsze był starym ludowym znamieniem wszelkiej siły i fizycznej krzepy. Współdziałając z innymi potrawami zapewniał ich skuteczność. Najlepiej, gdy jego korzeń jest w kawałku, ale może być również w postaci ćwikły.

Ser jest symbolem zawartej przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody, a przede wszystkim stanowi gwarancję rozwoju stada zwierząt domowych. Ser jest bowiem produktem mlecznym pochodzącym od krów, owiec i kóz.Do koszyczka wyśmienicie nadaje się oscypek.

Dzieci do koszyczka często dodają czekoladowego zajączka bądź jajeczko. Wielkanocny zając jest symbolem wiosny w tradycji chrześcijańskiej symbolizował grzeszników oczyszczonych przez pokutę.