Zawsze miałam problem z nazewnictwem, czy kraszanka to też pisanka, a czym się różni kroszonka od drapanki itd. Dlatego postanowiłam tę wiedzę usystematyzować i trochę się na ten temat dowiedzieć.
Jak się domyślałam te wszystkie nazwy mają wiele wspólnego z techniką, jaką dekorowane są jajka na Wielkanoc, a w zasadzie to od niej się wzięły. Najbardziej znaną techniką zdobienia jajek jest technika batikowa zwana również pisaną w ten sposób powstaje klasyczna pisanka (i to od tej techniki wzięła się nazwa pisanki). Metoda ta polega na rysowaniu gorącym, roztopionym woskiem po skorupce jajka, a po jego wyschnięciu zanurzenie go w letnim barwniku. Miejsca gdzie naniesiony został wosk nie przyjmują barwnika dzięki czemu powstają na nich piękne wzory. Po usunięciu wosku miejsca pod nim zachowują dawny kolor. Aby otrzymać wielobarwne pisanki czynność tą powtarza się wielokrotnie, każdorazowo zanurzając jajko w różnych kolejnych roztworach farby, zaczynając oczywiście od najjaśniejszej.Do pisania używa się różnych narzędzi m.in. szpilek, igieł, kozików, szydeł, słomek i drewienek. Najczęściej zdobione są motywami geometrycznymi i roślinnymi, ale także stosowane są motywy krzyża, słońca czy drzewka oraz charakterystyczne wiatraki i grabki. Pisanki tego typu występują w centralnej i wschodniej Polsce. Za najbardziej typowe pisanki uchodzą zdobienia kurpiowskie, za najkunsztowniejsze natomiast pisanki huculskie, pokryte drobnym ornamentem przypominającym mozaikę, a za najpiękniejsze kraszanki podolskie.
Kraszanki to natomiast jajka farbowane na całej powierzchni jednolitym kolorem. Ich głównym walorem jest po prostu barwa pokrywająca całą powierzchnię jajka. Pięknie w koszyku wygląda mendel takich jaj, a więc 15 sztuk, gdzie żaden kolor się nie powtarza.
Na Podlasiu powstają pisanki zwane oklejankami. Technika ich wykonania polega po prostu na oklejeniu powierzchni jajka białym rdzeniem sitowia lub kolorową włóczką. Stosuje się przy tym ornamenty spiralne, łączone falistymi liniami. Sama technika wykonania powoduje, że oklejanki wyróżniają się wypukłą fakturą.
Podobną technikę spotkać można w Łowickiem, gdzie powszechne są naklejanki. Sposób ich wykonania polega na wcześniejszym sporządzeniu miniaturowych kolorowych wycinanek z papieru i właściwym ich naklejeniu na powierzchnię jajek.
Kolejna technika to drapanki/skrobanki polega na tworzeniu wzorów ostrym narzędziem (nożykiem, żyletką, szpilką, skalpelem, itp.) na wcześniej ufarbowanym jajku. Wyskrobane ornamenty kwiatowe tworzą bardzo efektowny i kunsztowny wzór. Mistrzostwo w tej technice osiągnięto na Opolszczyźnie, gdzie tego typu pisanki nazywane są kroszonkami.
W początkach XX stulecia na południowym Kociewiu zadomowiła się natomiast technika mieszana - pewne elementy nanoszono woskiem i następnie uzupełniano drapaniem. Metoda ta daje ciekawe efekty artystyczne, gdyż wyskrobany obrysu pisankowego wzoru stwarza wrażenie dwuwymiarowości.
Jak się domyślałam te wszystkie nazwy mają wiele wspólnego z techniką, jaką dekorowane są jajka na Wielkanoc, a w zasadzie to od niej się wzięły. Najbardziej znaną techniką zdobienia jajek jest technika batikowa zwana również pisaną w ten sposób powstaje klasyczna pisanka (i to od tej techniki wzięła się nazwa pisanki). Metoda ta polega na rysowaniu gorącym, roztopionym woskiem po skorupce jajka, a po jego wyschnięciu zanurzenie go w letnim barwniku. Miejsca gdzie naniesiony został wosk nie przyjmują barwnika dzięki czemu powstają na nich piękne wzory. Po usunięciu wosku miejsca pod nim zachowują dawny kolor. Aby otrzymać wielobarwne pisanki czynność tą powtarza się wielokrotnie, każdorazowo zanurzając jajko w różnych kolejnych roztworach farby, zaczynając oczywiście od najjaśniejszej.Do pisania używa się różnych narzędzi m.in. szpilek, igieł, kozików, szydeł, słomek i drewienek. Najczęściej zdobione są motywami geometrycznymi i roślinnymi, ale także stosowane są motywy krzyża, słońca czy drzewka oraz charakterystyczne wiatraki i grabki. Pisanki tego typu występują w centralnej i wschodniej Polsce. Za najbardziej typowe pisanki uchodzą zdobienia kurpiowskie, za najkunsztowniejsze natomiast pisanki huculskie, pokryte drobnym ornamentem przypominającym mozaikę, a za najpiękniejsze kraszanki podolskie.
Kraszanki to natomiast jajka farbowane na całej powierzchni jednolitym kolorem. Ich głównym walorem jest po prostu barwa pokrywająca całą powierzchnię jajka. Pięknie w koszyku wygląda mendel takich jaj, a więc 15 sztuk, gdzie żaden kolor się nie powtarza.
Na Podlasiu powstają pisanki zwane oklejankami. Technika ich wykonania polega po prostu na oklejeniu powierzchni jajka białym rdzeniem sitowia lub kolorową włóczką. Stosuje się przy tym ornamenty spiralne, łączone falistymi liniami. Sama technika wykonania powoduje, że oklejanki wyróżniają się wypukłą fakturą.
Podobną technikę spotkać można w Łowickiem, gdzie powszechne są naklejanki. Sposób ich wykonania polega na wcześniejszym sporządzeniu miniaturowych kolorowych wycinanek z papieru i właściwym ich naklejeniu na powierzchnię jajek.
Kolejna technika to drapanki/skrobanki polega na tworzeniu wzorów ostrym narzędziem (nożykiem, żyletką, szpilką, skalpelem, itp.) na wcześniej ufarbowanym jajku. Wyskrobane ornamenty kwiatowe tworzą bardzo efektowny i kunsztowny wzór. Mistrzostwo w tej technice osiągnięto na Opolszczyźnie, gdzie tego typu pisanki nazywane są kroszonkami.
W początkach XX stulecia na południowym Kociewiu zadomowiła się natomiast technika mieszana - pewne elementy nanoszono woskiem i następnie uzupełniano drapaniem. Metoda ta daje ciekawe efekty artystyczne, gdyż wyskrobany obrysu pisankowego wzoru stwarza wrażenie dwuwymiarowości.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz